Dobelli sluit zijn boek af met de volgende passage: “Denkfouten vermijden kost heel veel moeite. Ik heb de volgende regel met mezelf afgesproken: in situaties waarin de consequenties groot kunnen zijn (…) probeer ik zo verstandig en rationeel mogelijk te beslissen. … Als de mogelijke schade klein is, breek je dan niet het hoofd en laat de fout toe. Het leven wordt er beter door.” Dat lijken mij wijze woorden. Twee opmerkingen naar aanleiding van deze passage.
Als eerste, je zou het nog sterker kunnen stellen, elke denkfout heeft een achterliggende oorzaak die eigenlijk best positief is. Bij een intuïtief besluit zal dat mechanisme je vaak helpen. Rudy heeft het er ook al over gehad, ons overlevinsinstinct werkt uitstekend. Bij een brand rennen we zo snel mogelijk weg zonder daar uitgebreid over na te denken. Overigens een situatie waarin je een beslissing neemt met grote consequenties maar dat terzijde. Als we door de oogharen naar de denkfouten kijken die de afgelopen maanden beschreven zijn, zien we 8 grondoorzaken. Niet wetenschappelijk onderbouwd, maar gewoon door de denkfouten te sorteren, daar nog eens over na te denken, over in gesprek te gaan, de zaak nog een keer te sorteren etc. Uiteindelijk komen we dus tot 8 aanleidingen die op zichzelf positief zijn maar zich uiteindelijk kunnen uiten in ondoordacht handelen. Zie onderstaand overzicht.
Dit overzicht geeft welliswaar een aardig inzicht in de oorzaken van onze denkfouten maar biedt nog geen oplossing. Daarmee komen we bij het tweede punt, de checklist. Dobelli geeft aan een eigen checklist te hebben om denkfouten mee te voorkomen. Wij zijn daar wel benieuwd naar maar hebben deze tot op heden nog niet kunnen vinden. Wellicht maken we hier een denkfout en zijn we te goed van vertrouwen? Hoe dan ook aanleiding om zelf met een checklist aan de slag te gaan. Voor mezelf kwam ik al snel uit op 3 punten die in mijn ogen essentieel zijn om denkfouten te voorkomen:
- Vertrouw niemand. Vertrouw niet op de expert, je teamgenoten, de groep, maar ook niet op jezelf. Met andere woorden, wees altijd kritisch Sta ik hier volledig achter? Snap ik wat er wordt gezegd, kan ik de beredenering volgen? Heb ik niet te veel vertrouwen in mijn eigen kunnen? etc.
- Tegendenken. Ga bij een moeilijke beslissing niet alleen op zoek naar bevestiging van je eigen idee maar zoek ook actief naar tegengeluid. Zo kom je tot een beter besluit.
- Zorg dat je het doel in beeld houdt. De keuze die we nu gaan maken, brengt die ons dichter bij het doel? Of zijn we teveel van ons pad afgedwaald? Staat het middel centraal? Kijken we alleen naar de korte termijn? Verstoren hele andere belangen deze besluitvorming? etc.
Voglende week verschijnt het laatste artikel ter afronding van deze serie, een uitgebreide checklist, gekoppeld aan het proces dat we doorlopen als we een besluit nemen. Daarna? Dit is een boeiend onderwerp, we gaan er ongetwijfeld nog veel over schrijven om denkfouten uit beredeneringen te filteren en we voegen wellicht nog nieuwe fouten toe aan het overzicht.
Stijn van Liefland